De kracht zit in de mens zelf

Tinnitus raakt niet alleen het gehoor, maar ook het hart. Het is een aandoening die mensen uit balans brengt, niet alleen vanwege het geluid, maar vanwege wat het oproept: verlies, onzekerheid, de vraag hoe je verder moet.

In mijn spreekkamer zie ik keer op keer hoe veerkrachtig mensen kunnen zijn, ondanks alles. Dit is het verhaal van een man die niet alleen zijn land, maar ook een deel van zichzelf moest achterlaten. Toch vond hij een manier om verder te gaan.

In kleur en klank

Hij is een trotse vader, een volwassen man die anderhalf jaar geleden met zijn gezin uit Syrië vluchtte. De reden waarom ze niet meer terug kunnen, is te pijnlijk om te vertellen. Er zijn geen woorden die dat verdriet kunnen vangen. Maar vandaag gaat het niet over wat verloren is. Het gaat over wat blijft.

Ik ontmoette hem eerst samen met zijn vrouw. Een krachtige vrouw, gehuld in een hoofddoek, maar haar ware kracht zat in haar houding, haar blik, haar manier van spreken. Omdat haar man geen Nederlands spreekt, nam zij het woord. Met liefde, met respect.

Ze spraken nauwelijks Nederlands. Een tolk werd niet meer vergoed, dus spraken we af dat hun zoon zou tolken via de telefoon. Maar ik wist dat het gesprek een uur zou duren, dat ik tekeningen en beelden zou gebruiken om tinnitus uit te leggen. Dat vraagt tijd en zorgvuldigheid. Ik stelde voor om een nieuwe afspraak te maken, in het audiologisch centrum, mét hun zoon erbij.

Vlak voor de zomervakantie zat mijn spreekuur vol. Maar ik wist hoe belangrijk dit was. Daarom plande ik een extra afspraak, na werktijd, op maandagavond. Zo konden we de tijd nemen die nodig was. En die maandag kwamen ze, dit keer met hun zoon.

Een jonge man van rond de twintig, uitstekend Nederlands en Engels sprekend. Een jongen die nu al een volwassen verantwoordelijkheid droeg, simpelweg omdat hij de taal sprak. In het land der blinden is één oog koning.

Deze keer sprak de vader wel. Zijn woorden stroomden als een waterval. Via zijn zoon vertelde hij hoe hij vreselijke dingen had meegemaakt, hoe zijn oren ontstoken raakten, hoe de oorlog hem medische zorg ontnam. Nu had hij ernstig gehoorverlies en een ondraaglijke pieptoon in beide oren. Tinnitus.

Ik legde uit. Over de anatomie van het oor, over hoe stress en spanning het gehoor beïnvloeden. Over hoe het brein zoekt naar betekenis, hoe het nieuwe leven in Nederland extra onzekerheid met zich meebrengt. Ik zag begrip in zijn ogen. En toen gebeurde er iets moois.

Sowieso gaven mijn uitleg en de tekeningen hem een compleet nieuw inzicht in dit probleem, waar hij tot dan toe alleen maar tegen had gevochten. Aan zijn ogen kon ik al zien: met die tinnitus komt het wel goed. Maar er was nog iets moois, iets veel mooiers.

We spraken namelijk over toonhoogte en frequentie, en ineens keek hij me trots aan. In het Arabisch, vertelde hij, wordt de stem van een persoon niet alleen beschreven als hoog of laag, maar ook in kleur. Niet het volume, maar de klank heeft een kleur. Hoe prachtig is dat! Uiterlijk gaat verder dan wat zichtbaar is.

Taal als klank. Klank als kleur.

Voordat ze weggingen, vroeg ik hun zoon naar zijn toekomst. Een beleefde, slimme jongen, vol dankbaarheid. Dankbaar ook naar Nederland toe. En toen ik hem vroeg hoe hij over Syrië dacht, kreeg hij tranen in zijn ogen.

"Syrië is zo’n mooi land, met zulke lieve mensen. Maar er zijn partijen - van buiten - die het kapotmaken. Het zijn geen moslims, geen IS, die bestaan niet meer. Het zijn anderen, mensen die belang hebben bij de oorlog. Maar waarom zegt de media altijd: 'Dader is IRANIËR' of 'MAROKKAAN' in hoofdletters? Waarom die focus op afkomst?"

Zijn vraag bleef hangen.

Is nieuws nog bedoeld om te informeren, of alleen om te vermaken? Waar halen we de meeste kijkers vandaan? Wat voedt verdeeldheid en wat draagt bij aan vrede?

In mijn werk zie ik vaak hoe mensen vastzitten in hun gedachten. Hier komt ACT om de hoek kijken. Acceptance and Commitment Therapy leert ons omgaan met pijnlijke emoties, zonder ertegen te vechten. De vader en zoon in dit verhaal zijn daar een levend voorbeeld van. Ze hebben geleerd door te gaan, ondanks alles. ACT draait niet om ‘fixen’, maar om psychologische flexibiliteit - het vermogen om aanwezig te zijn in het moment, ongeacht hoe ongemakkelijk dat is.

Ze vechten niet meer tegen hun situatie. Ze bewegen erdoorheen. Hun waarden - familie, hoop, dankbaarheid - houden hen overeind.

We spraken verder over taal en identiteit. De vader vertelde hoe Syrië ooit een land was waar mensen vreedzaam naast elkaar leefden, ongeacht religie.

"Weet je," zei hij, "Vroeger zeiden we: ‘God is groot en Hij zit in alles.’ In de bomen, in het water, in ons allemaal. Maar de wereld is veranderd. Mensen hebben God zo klein gemaakt, alsof Hij alleen nog bestaat voor degene die het hardst schreeuwt."

Zijn zoon knikte. "Mensen begrijpen niet dat God in alles zit. Net zoals die kleur in iemands stem. Het is de kunst om dat te zien en te waarderen, in plaats van te focussen op de verschillen."

En ineens zag ik de parallel met tinnitus. Hoe harder je ertegen vecht, hoe erger het wordt. Net als met gedachten en gevoelens die we niet willen toelaten. ACT leert ons om niet tegen tinnitus te vechten, maar deze te accepteren en onze energie te richten op wat er écht toe doet: familie, werk, gezondheid.

Terwijl we afscheid namen, vroeg ik hem of Syrië ooit zou herstellen.

Hij glimlachte. "God weet het," zei hij rustig. "Het is aan God. In Sha Allah."

En ik besefte: hoop is de krachtigste motor die mensen in beweging houdt. Niet als een passieve verwachting, maar als een actieve kracht. Hoop is wat deze man en zijn zoon op de been houdt. Hoop is wat hen doet vasthouden aan hun waarden, ondanks alles wat hen is afgenomen.

"God zit niet ergens ver weg," had hij gezegd. "Hij zit in alles."

En ik dacht aan mijn opa. Hoe hij altijd zei: "Es Gott bleef!"

Hij begreep het toen al. En vandaag is het nog steeds waar.

In Sha Allah – إِنْ شَاءَ ٱللَّٰهُ

De kracht zit in de mens zelf, door God gegeven.