Opinie | Wanneer de journalist gaat sturen in plaats van duiden

Journalisten zijn een van de pijlers onder onze democratie. Zij moeten macht bevragen, verhalen blootleggen en alle kanten van het debat zichtbaar maken. Maar wat gebeurt er als een journalist zichzelf niet meer bewust is van de bril waardoor hij kijkt? Of erger nog: als hij wél die bril draagt, maar dat nooit aan het publiek laat zien?

Dan ontstaat er iets gevaarlijks: verslaggeving die eruitziet als neutraal, maar in werkelijkheid sterk kleurt en stuurt. Niet door openlijke propaganda, maar door subtiele keuzes in woorden, vragen en analyses. En precies dát is een groot risico in aanloop naar verkiezingen.

Thomas en de politieke bril

Neem Thomas van Groningen. Hij is een bekende stem in talkshows en nieuwsprogramma’s, geliefd om zijn snelle duidingen. Maar wie hem al langer volgt en bereid is met een andere bril te kijken, ziet hoe zijn manier van vragen stellen en analyseren vaak één kant van het debat groter maakt dan de andere.

Nogmaals: elke journalist heeft een eigen stijl en een eigen bril. Daar is niets mis mee, zolang die bril zichtbaar is en kijkers begrijpen dat ze niet puur feiten, maar óók interpretatie voorgeschoteld krijgen. Het probleem ontstaat wanneer dit onbenoemd blijft, en de indruk gewekt wordt dat de verslaggeving objectief en neutraal is.

Talpa: het Nederlandse Fox News?

Juist daarom is zijn prominente rol binnen Talpa zorgwekkend. Talpa is al vaker getypeerd als het Nederlandse Fox News: luidruchtig, opiniërend en meer gericht op het versterken van sentimenten dan op het verbreden van het gesprek. Wanneer een journalist als Van Groningen daar stevig wordt omarmd, lijkt het erop dat er minder ruimte is voor pluriformiteit en meer voor sturing in één richting.

In een tijd waarin verkiezingen naderen, kan die kleuring de publieke opinie ongemerkt beïnvloeden. Niet omdat kijkers bewust gemanipuleerd willen worden, maar omdat ze aannemen dat ze neutrale duiding krijgen - terwijl in werkelijkheid een politieke bril het beeld kleurt.

De parallel met AI

Het doet denken aan kunstmatige intelligentie. Ook AI kijkt door een bril, gevormd door de data die het krijgt. Als die input eenzijdig is, wordt de uitkomst een ideologisch filter. Niet door bewuste keuzes van de AI zelf, maar door de dominantie van één geluid. Hetzelfde geldt voor journalistiek: als één toon steeds harder klinkt dan de andere, verliezen we de veelstemmigheid die een democratie nodig heeft.

De vraag die telt

De vraag is dus niet óf er een bril gedragen wordt, maar of het publiek dat nog kan zien. Zijn journalisten bereid hun eigen invalshoek te benoemen? Zijn mediabedrijven bereid diversiteit en tegenspraak te waarborgen? En zijn wij als burgers bereid om kritisch te luisteren in plaats van alles voor zoete koek te slikken?

De bril is onvermijdelijk. Maar wie ontkent dat hij hem draagt, of weigert hem af te zetten, zet het vertrouwen in de journalistiek en daarmee de democratie op het spel.