Van angst naar empathie: wanneer oordeel plaatsmaakt voor verbinding

De liefde voor mensen – álle mensen.

Ik zie ze allemaal op m’n spreekuur: jong, oud, met en zonder hoofddoek, geboren in Limburg of gevlucht uit Soedan. En toch willen ze allemaal hetzelfde: gezien worden. Gehoord worden. Als mens.

Dat raakt me elke dag opnieuw. Want juist daar – in dat universele verlangen naar erkenning – ligt de kern van mijn werk in de zorg. En misschien zelfs de kern van ons mens-zijn.

Ik ben audioloog. Maar wat ik écht probeer te doen, is verbinding maken. Niet alleen via het oor, maar ook via het hart. Want horen is meer dan geluid opvangen – het is ook luisteren naar het verhaal van de ander. En in die ontmoeting schuilt iets krachtigs: het begin van begrip. Van genezing zelfs.

Soms word ik daar buiten de spreekkamer keihard aan herinnerd. Dan kijk je naar een televisieprogramma en besef je: dit is precies waar het misgaat, maar ook waar het hoopvol begint.

Dat had ik bij het programma “Dit is Tijs” van de EO.

Een aflevering waarin onder anderen journalist Rinke Verkerk aan tafel zat en het Israël-Palestina-conflict centraal stond. Wat zij daar zei, hoe zij bleef nuanceren waar anderen bleven hangen in zwart-witdenken, raakte me diep.

Link naar de aflevering.

Rinke liet zien wat goede journalistiek moet zijn: niet kiezen voor de makkelijke ja-of-nee-antwoorden die scoren op sociale media, maar met open vizier blijven zoeken naar context, geschiedenis en menselijkheid. En ze sprak een harde waarheid uit: neutraliteit in een conflict waar structureel geweld aan de orde is, betekent automatisch steun aan de dader. In dit geval Israël. Dat is geen gemakkelijke boodschap, maar wel een noodzakelijke.

Tegelijkertijd werd voor mij pijnlijk duidelijk hoeveel mensen nog steeds leven in een bubbel. Een bubbel van eenduidige verhalen, van eenzijdige nieuwsvoorziening, van angst. Een bubbel waarin mensen niet eens meer in aanraking komen met ‘de ander’. En als ze dat wel doen, dan vaak enkel via televisieprogramma’s als Vandaag Inside, waar Johan Derksen zonder blikken of blozen stelt dat “de chaos in Nederland” te danken is aan “de vele migranten, vooral moslims”. Het zijn zulke uitspraken die het vuur van angst en haat aanwakkeren. Niet alleen omdat ze generaliseren, maar vooral omdat ze mensen bevestigen in een beeld dat ze al hadden – zonder ooit echt kennis te hebben gemaakt met degene over wie ze oordelen.

Hoe gevaarlijk is het als het woord islam of moslim bij sommige mensen automatisch een negatieve lading oproept? Als een vrouw met een hoofddoek niet gezien wordt als arts, buurvrouw, mens – maar als bedreiging. Wat als die vrouw straks degene is die jou, of je moeder, of je kind opereert? Wat als zij de handen zijn die je nodig hebt, de zorg biedt die niemand anders meer kan leveren?

Want dat is het ironische van deze tijd: we hebben mensen keihard nodig. In de zorg, op het land, in de bouw, in het onderwijs. We hebben migratie nodig, niet als probleem maar als deel van de oplossing. En tegelijkertijd blijven we mensen reduceren tot stereotypes, tot het beeld dat we al kennen omdat we nooit verder hebben durven kijken.

Ik snap nu nog beter waarom partijen als de PVV zo groot worden. Want als je in een dorp woont waar je enkel witte gezichten ziet, waar niemand met een andere achtergrond in je kring voorkomt, dan is het makkelijk om bang te zijn voor wat je niet kent. Urk, Katwijk, noem maar op – dorpen waar het nieuws vaak het enige raam naar de wereld is. En dat raam is beslagen. Of erger: het toont een werkelijkheid die gemanipuleerd is, een frame dat bevestigt wat je al dacht.

Maar de wereld staat in brand. Letterlijk, door oorlogen en klimaat. Figuurlijk, door polarisatie en onbegrip. En we staan aan het begin van een nieuwe realiteit: mensen op de vlucht, niet alleen voor bommen, maar ook voor droogte, armoede, uitzichtloosheid. Vluchtelingen zullen blijven komen. En hoe we daarmee omgaan, is geen politieke keuze – het is een menselijke. En, voor wie gelooft, ook een geloofskeuze. Want elk geloof – of het nu christendom, islam of jodendom is – draagt dezelfde opdracht in zich: heb uw naaste lief. Zorg voor de vreemdeling. Laat barmhartigheid prevaleren boven oordeel.

En ja, dat vraagt oefening. Dat vraagt geduld. Dat vraagt het openbreken van je eigen bubbel. Dat vraagt misschien een universitaire studie zoals Rinke deed, of simpelweg het lef om een gesprek aan te gaan met iemand die anders is dan jij. Voor mij kwam dat besef deels door de liefde: mijn partner komt uit een andere cultuur, gelooft op een andere manier. En toch, of juist daardoor, leerde ik zoveel meer over mijn eigen waarden, mijn eigen blik, mijn eigen blinde vlekken.

We hebben werk aan de winkel. Groot werk. Want als we willen dat empathie sterker wordt dan angst, dan moeten we nieuwe verhalen vertellen. Verhalen die niet veroordelen, maar verbinden. Verhalen waarin een vrouw met een hoofddoek niet verdacht is, maar vertrouwd. Waarin moslims niet de bron van problemen zijn, maar medemensen. En waarin het beeld van ‘de ander’ verandert in het besef: dat zou ik ook kunnen zijn.

Laten we niet wachten tot de wereld aan onze voordeur klopt.

Laten we nú beginnen met luisteren.

Kijken.

Voelen.

En bovenal: verbinden.