De afgelopen jaren is er een groeiende beweging van zelfhulpinitiatieven rondom tinnitus. Coaches, ervaringsdeskundigen en wetenschappers delen hun kennis via boeken, apps en webinars, met als doel mensen te ondersteunen die worstelen met deze complexe aandoening. Dit is een ontwikkeling die zonder meer erkenning verdient. Veel van deze initiatieven bieden waardevolle inzichten en helpen mensen om beter met hun klachten om te gaan.
De rol van gedachten en gedrag in de tinnitusbeleving
Tinnitus is immers niet alleen een audiologisch fenomeen, maar ook een ervaring die diep verweven is met hoe we denken en voelen. Onderzoek toont aan dat de perceptie van tinnitus sterk wordt beïnvloed door cognitieve en emotionele processen. Cognitieve gedragstherapie (CGT), mindfulness en Acceptance and Commitment Therapy (ACT) hebben in meerdere studies hun effectiviteit bewezen in het verminderen van de negatieve impact van tinnitus. Het is dan ook begrijpelijk dat informatie over deze methoden, die steeds vaker online beschikbaar is, een positief effect kan hebben op de eerste zorgen en negatieve gedachten rondom tinnitus. Dit verklaart waarom veel mensen baat kunnen hebben bij gestructureerde zelfhulp.
Toch is er een belangrijk voorbehoud. Hoewel de positieve effecten van CGT en ACT bij tinnitus wetenschappelijk goed onderbouwd zijn, betekent dit niet dat deze methoden een vervanging zijn voor een grondige audiologische en medische diagnostiek.
Het risico van gemiste diagnoses
Tinnitus is geen op zichzelf staande aandoening, maar een symptoom dat verschillende oorzaken kan hebben, met zeker ook gehoorklachten variërend van middenoorproblemen tot ernstigere aandoeningen zoals een brughoektumor of de gevolgen in het dagelijkse leven van een gehoorverlies. In de Nederlandse Richtlijn Tinnitus (2024) wordt daarom ook expliciet benadrukt dat een zorgvuldige diagnostische evaluatie essentieel is voordat behandelopties worden overwogen. Deze richtlijn is recentelijk modulair herzien, waarbij specifieke behandelmodules zijn geüpdatet om de nieuwste inzichten en onderzoeksresultaten te integreren.
Wanneer iemand direct met een psychologische aanpak start zonder eerst de onderliggende oorzaken van tinnitus te onderzoeken, kunnen er risico’s ontstaan. Stel dat iemand tinnitus ontwikkelt door een niet-gediagnosticeerd gehoorverlies en direct start met CGT of mindfulness zonder dat het gehoorprobleem wordt onderkend. Op korte termijn kan de behandeling een positief effect hebben op de tinnitusbeleving, maar op lange termijn kan het gehoorverlies onopgemerkt blijven en leiden tot communicatieproblemen, sociale isolatie of cognitieve achteruitgang.
Een nog ernstiger scenario is wanneer een zeldzame maar ernstige oorzaak, zoals een brughoektumor, niet tijdig wordt gediagnosticeerd. Dit type tumor kan in eerste instantie tinnitus en asymmetrisch gehoorverlies veroorzaken, maar bij uitblijvende medische evaluatie kan verdere schade ontstaan.
Het belang van interdisciplinaire samenwerking
Gegeven de complexiteit van tinnitus is een stapsgewijze interdisciplinaire samenwerking essentieel. Dit betekent dat KNO-artsen, audiologen, audiciens, psychologen, fysiotherapeuten en vele andere zorgprofessionals gezamenlijk moeten werken aan zowel de diagnostiek als de behandeling van tinnitus. Een dergelijke aanpak zorgt ervoor dat zowel de fysieke als de psychologische aspecten van tinnitus worden aangepakt, wat leidt tot een meer holistische en effectieve zorg voor de patiënt.
Wetenschap moet zorgvuldigheid waarborgen
Een ander belangrijk aandachtspunt is de manier waarop wetenschappelijk onderzoek wordt ingezet om behandelingen voor tinnitus te valideren. Er is een reële kans dat behandelingen die op korte termijn een meetbaar effect hebben, zoals CGT of ontspanningstechnieken, al snel als ‘succesvol’ worden gepresenteerd, terwijl de langetermijneffecten – vooral bij niet-gediagnosticeerde onderliggende aandoeningen – onvoldoende worden onderzocht. In wetenschappelijk onderzoek is het essentieel om niet alleen naar acute uitkomsten te kijken, maar ook naar bredere en langdurige effecten.
Het is dus van groot belang dat we niet blindelings achter snelle oplossingen aanlopen, hoe aantrekkelijk ze ook lijken. Zorgvuldige diagnostiek en een multidisciplinaire aanpak blijven de kern van verantwoorde tinnituszorg. Zelfhulpinitiatieven kunnen hierin zeker een rol spelen, maar moeten aanvullend zijn en niet de eerste stap vervangen.
Door kritisch te blijven en wetenschap zorgvuldig toe te passen, zorgen we ervoor dat tinnituszorg niet alleen hoop biedt, maar ook een solide basis heeft.
Bronnen
Cima, R. F., Andersson, G., Schmidt, C. J., Henry, J. A., & Mazurek, B. (2014). Cognitive-behavioral treatments for tinnitus: a review of the literature. Journal of the American Academy of Audiology, 25(1), 29-61.
Hesser, H., Weise, C., Westin, V. Z., & Andersson, G. (2011). A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials of cognitive-behavioral therapy for tinnitus distress. Clinical Psychology Review, 31(4), 545-553.
Loughrey, D. G., Kelly, M. E., Kelley, G. A., Brennan, S., & Lawlor, B. A. (2018). Association of age-related hearing loss with cognitive function, cognitive impairment, and dementia. JAMA Otolaryngology–Head & Neck Surgery, 144(2), 115-126.
Nederlandse Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van het Hoofd-Halsgebied (NVKNO). (2016). Richtlijn Tinnitus. Beschikbaar op: https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/tinnitus/tinnitus_-_startpagina.html
Stichting Hoormij·NVVS. (2025). Modulaire herziening van de richtlijn tinnitus. Beschikbaar op: https://www.stichtinghoormij.nl/items/nl-nl/nieuws/voor-iedereen/modulaire-herziening-van-de-richtlijn-tinnitus
Federatie Medisch Specialisten. (2024). Tinnitus: Behandeling van patiënten met tinnitus. Beschikbaar op: https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/tinnitus/tinnitus_-_startpagina.html
Comments