Hoop in kleine letters

Vandaag bracht mijn lieve bonus-dochter haar nieuwe studieboeken mee. Ze studeert rechten in Maastricht en vol trots liet ze me zien wat er allemaal op haar lijst stond. Nieuwsgierig pakte ik een van de boeken op, Elementary International Law. Ik sloeg het willekeurig open, gewoon zomaar, zonder erbij na te denken. En precies op die pagina las ik woorden waar ik stil van werd.

Daar, in kleine letters, stond het: hoe er afspraken zijn gemaakt over Israël. Over verplichtingen, restitutie, compensatie. Juridische zinnen, koud en afstandelijk, alsof het slechts ging over stenen muren en landerijen. Maar ik weet, en zij weet, dat het in werkelijkheid gaat om mensenlevens. Om kinderen die opgroeien achter muren, om families die verscheurd zijn, om generaties die hoop dreigen te verliezen.

Ik voelde boosheid. En machteloosheid. Want hoe kan zoiets, dat zoveel pijn veroorzaakt, teruggebracht worden tot droge juridische regels?

Het gesprek met dochterlief

We hebben vaak diepe gesprekken. Soms botsend, soms zoekend, maar altijd eerlijk. Zij strijdlustig, ik lerend. En telkens merk ik dat ik als witte man met zeven vinkjes misschien dacht veel te weten, maar dat ik zonder haar nooit dit inzicht had gekregen. Dat zou veel te lang hebben geduurd.

Ik keek naar haar. Jong, gedreven en zo sterk in hoe ze in het leven staat. Dus ik vroeg: “Wat doet dit met jou?”

En toen zei ze zacht: “Soms heb ik het gevoel dat het niet uitmaakt wat je zegt. Dat er altijd zoveel groter, harder, machtiger tegenover staat. Dat jouw stem er gewoon niet toe doet.”

Die woorden raakten me nog dieper dan de tekst in het boek. Want als zelfs de nieuwe generatie al de moed dreigt te verliezen om hun stem te laten horen… waar blijven we dan?

Het belang van kleine letters

Toch heeft het zin dat zulke teksten bestaan. Internationaal recht kan muren niet direct afbreken of geweld stoppen. Maar het legt normen vast. Het zegt zwart op wit: dit is onrechtmatig. Dit mag niet. Dit moet worden hersteld.

Zonder dat fundament zouden conflicten alleen macht en geweld als wet kennen. Het zijn deze kleine letters die bewijzen dat de wereld ooit gezegd heeft: wij accepteren dit niet. Het zijn ankers, hoe klein ook, waar toekomstige generaties zich op kunnen beroepen.

De schrijnende realiteit

En tegelijk: hoe pijnlijk om te zien dat Israël vandaag, in dit huidige conflict, zélf talloze internationale regels met voeten treedt. Het gaat niet meer om enkel één muur, maar om massale schendingen, vernietiging en menselijk leed dat iedere norm overschrijdt.

Laten we eerlijk zijn: wie dit nog goedpraat, maakt zich medeverantwoordelijk. Wie zwijgt en wegkijkt, draagt ook schuld. Zoals Einstein het verwoordde:

“The world will not be destroyed by those who do evil, but by those who watch them without doing anything.”

Hoop als plicht

Juist daarom moeten we onze stem laten horen. Juist daarom moeten we hoop blijven koesteren. Want hoop is niet passief. Hoop is een keuze om niet te zwijgen. Hoop is een daad van verzet tegen moedeloosheid.

Ik vertelde haar: “Juist jouw stem doet ertoe. Misschien lijkt die klein. Misschien hoor je hem niet terug in vergaderzalen of zie je hem niet direct vertaald in wetten. Maar de kracht van een stem is dat die anderen aanraakt. En als jouw stem één ander mens aanraakt, dan wordt die stem groter. Dan wordt die stem beweging.”

Tot oneindig

Ik heb tegen haar gezegd dat we moeten doorgaan. Hoe uitzichtloos het soms ook lijkt. Want de geschiedenis laat zien dat muren ooit vallen. Dat stemmen ooit gehoord worden. Dat recht ooit verandert omdat mensen het lef hadden om hoop te houden.

We moeten doorgaan. Niet tot morgen. Niet tot volgend jaar. Maar tot oneindig.