De paradox van angst – waarom niemand veilig is
- Art of Hearing | Dyon Scheijen
- 25 okt
- 4 minuten om te lezen
Er is iets heel vreemds gaande.
Overal in Europa zie je mensen stemmen op partijen die hun eigen bestaanszekerheid afbreken. Mensen die het moeilijk hebben, zich niet gehoord voelen, of bang zijn om iets kwijt te raken. Juist zij worden aangetrokken door de harde taal van partijen die zeggen “de waarheid te spreken”, PVV in Nederland, AfD in Duitsland.
Maar het wrange is, diezelfde partijen ondermijnen precies datgene waar deze mensen behoefte, zelfs nood aan hebben: veiligheid, waardigheid, bestaansrecht.
De retoriek die ze horen is verleidelijk, omdat ze inspeelt op angst.
Maar angst heeft één eigenschap: ze vernauwt.
Ze maakt het zicht kleiner, het hart harder en de afstand groter.
Retoriek als sluipend gif
Populistische retoriek werkt als een vorm van gehoorvervuiling.
Ze klinkt helder, simpel, “eindelijk iemand die zegt wat ik denk”.
Maar wat ze echt doet, is de wereld reduceren tot zwart en wit.
Tot “wij” en “zij”.
De woorden zijn scherp, maar missen empathie.
Ze spreken tot de onderbuik, niet tot het geweten.
En dat is precies waarom ze zo gevaarlijk zijn.
Want wie zich niet gezien voelt, luistert niet meer naar nuance, maar naar volume.
En dan ontstaat de paradox.
Juist de mensen die het moeilijk hebben, stemmen op partijen die hun toekomst beperken.
Ze worden aangesproken op angst, niet op hoop.
Op uitsluiting, niet op verbinding.
De illusie van veiligheid
Velen denken dat dit hen niet zal raken.
Dat extremen alleen gevolgen hebben voor “de ander”.
Dat zij veilig zijn, met hun baan, hun huis, hun zekerheid.
Maar dat is een gevaarlijke illusie.
Ik kreeg gisteren een bericht van een van mijn beste vriendinnen in Amerika.
Ze schreef over een goede kennis van haar,
een man die werkt, belasting betaalt en geliefd is in zijn gemeenschap.
Een man die niets verkeerd deed.
Hij is opgepakt door ICE, de Amerikaanse immigratiedienst.
Zomaar.
Omdat hij volgens de nieuwe regels “niet in het plaatje past”.
Zijn leven, zijn werk, zijn toekomst, in één nacht weggevaagd.
Geen enkel medeleven, geen menselijkheid.
Gewoon een mens uit het leven geplukt,
zoals je een boom omzaagt omdat hij “niet in het parkontwerp past”.
En laten we eerlijk zijn: als we toestaan dat dit kan gebeuren,
dan zijn we allemaal kwetsbaar.
Vandaag is het de ander,
morgen misschien jij.
Zodra we accepteren dat mensenrechten selectief mogen gelden,
wordt niemand nog écht veilig.
Want wie bepaalt waar de grens ligt?
En wat als jij ineens niet meer “in het plaatje past”?
De spiegel aan de jonge generatie
Ik maak me zorgen.
Niet alleen om de mensen die al lijden onder uitsluiting,
maar ook om de jonge generatie die nu massaal valt voor populistische leiders.
De jonge, witte man die Ja21 of FvD stemt,
die blind is voor wat er in de wereld echt toe doet.
Die leeft in overvloed, met meerdere vakanties per jaar, auto’s, huizen,
en zich niet bewust is dat die weelde medeverantwoordelijk is voor het woningtekort,
voor de klimaatcrisis,
voor de ongelijkheid die anderen letterlijk de adem beneemt.
En toch stemmen zij uit angst om iets te verliezen.
Angst om een stukje comfort, een stukje macht,
een stukje schijnzekerheid.
Laatst zag ik een aflevering van Pow, met Mark Baanders en Filemon Wesselink.
Ze maakten een programma over goedkoop spul kopen uit China.
Ze kochten van alles: speelgoed, meubels, zelfs een auto en een huis,
en lachten erom, alsof het een grap was.
Een huis vol plastic, een wereld vol afval.
En ik dacht: hier gaat de wereld dus aan kapot.
Want wat als miljoenen dit doen?
Wat als dit onze norm wordt, gemak boven geweten, vermaak boven verantwoordelijkheid?
Wat als we maar gewoon blijven lachen, terwijl de aarde zucht?
Angst maakt mensen doof.
Niet voor geluid,
maar voor de zachte stem van hun geweten.
Macht zonder menselijkheid
Onlangs hadden we op het werk een “groene vergadering”.
Het ging over aanspreekcultuur, over besluiten die soms zo onlogisch lijken.
Een collega, zelf jaren in het management, zei iets wat ik nooit meer vergeet:
“Als een besluit niet meer te begrijpen is,
dan heb je of te maken met gekte,
of met macht die doorgeslagen is.”
En dat raakte me.
Want wat op kleine schaal binnen een organisatie geldt,
geldt net zo goed voor een land.
Zodra beleid onlogisch wordt,
en mensen het niet meer kunnen volgen,
is de macht niet meer dienstbaar,
maar gevaarlijk.
Wakker worden
Extreemrechts is geen antwoord op angst.
Het is de belichaming ervan.
En angst lost niets op, ze vernietigt vertrouwen.
Ze maakt muren hoger en harten kouder.
We moeten ons daar bewust van worden.
Niet door harder te schreeuwen,
maar door weer te luisteren.
Niet door schuld te zoeken,
maar door verantwoordelijkheid te nemen.
De wereld heeft genoeg mensen die schreeuwen.
Wat we nodig hebben zijn mensen die durven horen.
Die de stilte durven laten spreken.
Want als we de ander verliezen,
verliezen we uiteindelijk ook onszelf.
We kunnen niet langer zwijgen, niet langer denken dat het ons niet raakt.
Want de wereld verandert met elke stem die klinkt,
met elk mens dat durft te kiezen voor menselijkheid.
Elke stem doet er toe.
🕊️
.png)
Opmerkingen