Dag en nacht – de illusie en de werkelijkheid

Overdag lijkt de wereld helder. De lucht is strakblauw, de zon verwarmt ons en we leven alsof dat vanzelfsprekend is. Maar die blauwe lucht is een illusie. Geen teken van helderheid, maar het gevolg van fysica. Rayleigh-verstrooiing: lichtdeeltjes die botsen met moleculen in onze dampkring en zo een blauw gordijn vormen dat ons de werkelijkheid ontneemt.

’s Nachts valt dat gordijn weg. Dan kijken we voorbij ons eigen plafond van lucht. We zien sterren, melkwegstelsels, oneindige ruimte. En als je langer kijkt, als je niet alleen ziet maar ook voelt, komt dat huiveringwekkende besef: deze kleine, kwetsbare aarde is alles wat we hebben. Een bolletje leven in een oceaan van leegte.

Albert Einstein schreef ooit: “Wie zich niet langer kan verwonderen of verliezen in ontzag, is zo goed als dood: zijn ogen zijn gesloten.”

Verwondering is de sleutel. Maar tegelijk pijnlijk, want hoe vaak staan we er écht bij stil?

De illusie van vooruitgang

Wij laten ons verblinden door consumptie. Politiek schuift wetenschap en cultuur terzijde. Economie draait op de illusie dat groei oneindig is. Steeds meer, steeds sneller, steeds duurder. Dure auto’s, modetassen, smartphones - alsof ze ons redden wanneer de aarde onder onze voeten wegsmelt.

Maar de aarde is sterfelijk. Net als een kaars die langzaam uitgaat, kan ook zij doven. Vraag AI met de huidige kennis hoe lang dit leven, zoals wij het kennen, nog houdbaar is en het antwoord is schokkend: hooguit twee generaties. De kleinkinderen van onze kinderen zullen meemaken dat de wereld drastisch verandert.

Macht en spierballentaal

En wat doen wij intussen? Grote leiders spelen landje-pik. “Echte mannen” noemen ze zichzelf. Ze meten hun macht in raketten, tanks en legermannetjes. Spierballentaal als symbool van kracht, maar in werkelijkheid de taal van angst en leegte.

Dichter bij huis schuiven diezelfde mannen in het klein aan talkshowtafels. Avond na avond. Overtuigd dat hún woord ertoe doet. Ego’s die lucht verplaatsen terwijl de werkelijkheid buiten de studio’s verder verkruimelt.

Het doet me soms denken aan RTL7: “de zender voor echte mannen.” Stoere praat, snelle auto’s, spierballen en competitie. Maar hoe hard je het ook verpakt: de wereld wordt er niet beter van. Integendeel, die eenzijdige mannentaal maakt ons blind voor waar het werkelijk om draait.

De echo’s van oorlog

Ik voel me geroepen. Als mens. Als kunstenaar. Als professional die aan zijn spreektafel de verhalen van de andere kant hoort. Ik zie de echo’s van oorlog en geweld. Vluchtelingen die niet alleen hun land, maar ook hun toekomst zijn kwijtgeraakt. Kinderen die zouden kunnen spelen, leren, liefhebben - maar gebroken raken door bommen, door trauma, door stilte waar ooit muziek had moeten zijn.

Het maakt de afstand tussen de blauwe illusie van de dag en de huiveringwekkende diepte van de nacht nog groter.

De waarschuwing van de geschiedenis

De geschiedenis leert ons dat kennis alleen niet genoeg is. De Maya’s waren briljant in wiskunde en astronomie. Hun bouwwerken staan nog altijd als raadselachtige monumenten. Maar zij gingen ten onder. Niet door gebrek aan inzicht, maar door politiek, macht en geweld.

Wij staan op hetzelfde pad. Alleen hebben wij er kernwapens, klimaatverandering en een mondiale consumptiemachine aan toegevoegd.

Vincent van Gogh schreef in een van zijn brieven: “Ik voel dat er niets werkelijk artistiek is dan liefhebben van mensen.”

Wat als dat het enige kompas zou zijn dat we volgen?

Illusie en werkelijkheid

Dag en nacht. Overdag zien we blauw. ’s Nachts zien we oneindig.

Maar de echte vraag is: durven we te kijken? Durven we te voelen?

Want alleen als we ons laten raken, kunnen we anders gaan handelen. Alleen dan kunnen we loskomen van ego’s en illusies, en kiezen voor wat werkelijk telt: elkaar, de aarde die ons draagt, de cultuur die ons verbindt, de wetenschap die ons de waarheid toont.

Het is nog niet te laat. Maar de nacht herinnert ons eraan: morgen kan het donker zijn.

En als we niet wakker worden, kan het voor altijd donker zijn.