Windmolens en laagfrequent geluid: Van onmacht naar regie

Laagfrequent geluid is een van de meest ongrijpbare vormen van geluidshinder. Het is niet altijd hoorbaar voor iedereen, maar voor wie het wél ervaart, kan het een allesoverheersende last worden. De bromtoon die je niet kunt negeren, het dreunende geluid dat door muren heen dringt en de frustratie die groeit naarmate de zoektocht naar een oplossing vastloopt. Mensen horen het niet alleen, ze vóelen het, in hun lichaam en in hun gedachten. En als het eenmaal je aandacht heeft, lijkt er geen ontsnappen meer mogelijk.

Dat maakt laagfrequent geluid zo complex. Het is niet alleen een fysiek fenomeen, maar ook een psychologische ervaring. Net zoals bij tinnitus zit de impact niet alleen in het geluid zelf, maar vooral in de manier waarop het brein ermee omgaat. Wie ooit te horen heeft gekregen “leer er maar mee leven” weet hoe uitzichtloos dat kan klinken. Maar gelukkig zijn er wél manieren om grip te krijgen op deze ervaring, door inzicht in hoe ons brein werkt en hoe we onze relatie met geluid kunnen veranderen. Dat klinkt wat zweverig in de oren, maar ik ga u meenemen in de complexiteit van het horen.

Het brein en de betekenis van geluid

Ons brein is geen passieve ontvanger van geluid. Wat we horen, wordt altijd gefilterd en geïnterpreteerd op basis van onze emoties, verwachtingen en overtuigingen. Dit verklaart waarom een zacht geluid ’s nachts oorverdovend kan lijken, terwijl hetzelfde geluid overdag onopgemerkt blijft. De mug die ons wakker houdt en overdag amper te horen is. Of het krakend geluid van de houten vloer en er eigenlijk verder niemand anders beneden in de woning mag zijn. Is dat een inbreker? Die gedachte alleen al, zet alle auditieve filters ver open.

Bij laagfrequent geluid gebeurt iets soortgelijks. Wie eenmaal hinder ervaart, raakt vaak gefixeerd op het geluid. Het brein scant vanaf dan voortdurend de omgeving om te checken of het er nog is, waardoor dit de kans vergroot dat het net daardoor steeds nadrukkelijker aanwezig lijkt te zijn. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel waarin frustratie, stress en machteloosheid het geluid alleen maar sterker ervaren. Zelfs zo sterk dat als het geluid eenmaal geconditioneerd is, enkel het zien van de bron, eenzelfde lichamelijke sensatie geeft als ware de bron aanwezig.

Herinnert u zich het oude groene schoolbord waar met de nagels overheen gekrast wordt of dat krijtje net dat irritant piepend geluid maakt? Wat voor een sensatie gaf dit u ooit? Voelt u al de koude rilling opkomen nu u er aan denkt? Het geluid hoeft er niet te zijn, de gedachte alleen al geeft eenzelfde prikkel.

Maar er speelt zo veel meer.

Een treffende vergelijking om dat duidelijker te maken is “Das Glas der Lebensakzeptanz”. Meer in detail deze metafoor in dit blog te lezen: “Het glas halfvol of halfleeg? Laten we het glas groter maken!”

Het gaat niet om de vraag of het glas half vol of half leeg is, maar om het besef dat het glas des levens soms overloopt. Wie last heeft van laagfrequent geluid, ervaart dit vaak als de laatste druppel die het volgelopen glas doet overstromen. De sleutel ligt niet in het verwijderen van elk probleem in dat glas, maar in het vergroten van het glas – in het versterken van de mentale ruimte om het geluid anders te leren ervaren. Want nog meer de focus gaan leggen op het oplossen of wegnemen met alle frustraties en energieverlies die dat geeft, werkt averechts op wat nodig is.

CGT en ACT: Veranderen hoe we met geluid omgaan

Cognitieve gedragstherapie (CGT) en Acceptance and Commitment Therapy (ACT) hebben al veel betekend voor mensen met chronische pijn en/of tinnitus. De inzichten uit deze behandelvormen zijn net zo waardevol bij laagfrequent geluid.

CGT richt zich op het herkennen en doorbreken van negatieve denkpatronen. Veel mensen met geluidshinder ontwikkelen overtuigingen zoals “dit geluid gaat mijn leven kapotmaken” of “ik kan pas gelukkig zijn als het weg is”. CGT helpt om deze gedachten te onderzoeken en te vervangen door helpende overtuigingen, zoals “ik kan leren om dit geluid een minder prominente plek in mijn leven te geven”.

ACT gaat nog een stap verder door te laten zien dat verzet tegen het geluid de lijdensdruk vaak vergroot. In plaats van te vechten tegen de ervaring, richt ACT zich op acceptatie en het verleggen van de aandacht naar wat écht belangrijk is in het leven. Dit betekent niet dat het geluid genegeerd moet worden, maar dat het niet langer de hoofdrol krijgt.

Onderzoek laat zien dat deze aanpak effectief is. Wang et al. (2022) toonden aan dat ACT kan helpen bij tinnitus, angst en depressie door de manier waarop mensen met geluid omgaan te veranderen. Dit sluit aan bij wat we weten over laagfrequent geluid: het is niet alleen het geluid zelf dat bepaalt hoeveel last iemand ervan heeft, maar vooral de mentale ruimte die het krijgt.

Windmolens, verwachtingen en politiek

Een goed voorbeeld van hoe onze perceptie geluidshinder beïnvloedt, is de discussie rond windmolens. Onderzoek wijst uit dat de hinder die mensen ervaren niet alleen afhangt van het werkelijke geluidsniveau, maar ook van de verwachting die ze hebben. Wie windmolens ziet als een bedreiging, ervaart het geluid als storender dan wie ze associeert met duurzame vooruitgang. Dit psychologische effect, bekend als nocebo, laat zien hoe belangrijk het is om in de publieke discussie niet alleen technische feiten, maar ook psychologische aspecten mee te nemen.

De politiek speelt hierin een cruciale rol. Besluitvorming over windmolens en andere bronnen van laagfrequent geluid moet gebaseerd zijn op álle beschikbare kennis, zowel uit de akoestiek als uit de psychologie. Zonder dit complete beeld bestaat het risico dat beleid wordt gevormd op basis van misvattingen en eenzijdige informatie. Maar nog erger, door verkeerde informatie ontstaan er net klachten die weer van invloed zijn op beleid en onderzoek.

Van onmacht naar regie: De eerste stappen

Voor mensen die laagfrequent geluid ervaren, kan het voelen alsof er geen ontsnappen mogelijk is. Maar net als bij tinnitus en andere gehoorgerelateerde klachten zijn er wél stappen te zetten om de regie terug te krijgen.

In Limburg werk ik al jarenlang succesvol samen met de GGD’en en de Omgevingsdienst Zuid-Limburg om mensen met laagfrequent geluidshinder te helpen. Deze samenwerking richt zich op een brede aanpak: van geluidsmetingen tot audiologische en psychologische ondersteuning en praktische adviezen. Zelfs een behandeling die zich richt op een verandering van de klacht, op het moment er geen bron gevonden wordt of die niet weg te nemen is.

Voor wie zich hierin herkent en geen uitweg ziet of voor professionals die willen sparren over de beste aanpak, sta ik open voor contact. Samen kunnen we zoeken naar een oplossing die verder gaat dan “leer er maar mee leven”.

Meer weten? Bekijk deze bronnen:

Uitlegvideo over laagfrequent geluid: YouTube-video– een toegankelijke uitleg over wat laagfrequent geluid is en waarom het zo ingrijpend kan zijn.

Informatie van het RIVM: RIVM-pagina – uitgebreide informatie over bromtonen en laagfrequent geluid vanuit een wetenschappelijk perspectief.

Picture: Designed by Freepik | www.freepik.com

Literatuur:

Wang, X., et al. (2022). The effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy for tinnitus and associated psychological distress. Journal of Behavioral Therapy and Experimental Psychiatry, 75, 101720.

Cima, R. F. F., et al. (2014). A multidisciplinary European guideline for tinnitus: diagnostics, assessment, and treatment. The Lancet Neurology, 13(9), 920-930.

Pedersen, E., & Persson Waye, K. (2004). Perception and annoyance due to wind turbine noise—a dose-response relationship. The Journal of the Acoustical Society of America, 116(6), 3460-3470.