De stem van stilte

Een ontmoeting die blijft klinken

Vanmorgen was ik in De Beyart, een bijzondere woonplek voor ouderen in hartje Maastricht. Ik zat aan tafel met Jan van Genk. Kunstenaar. 86 jaar. Doof vanaf zijn geboorte.

Jan en ik hebben samen al twee keer mogen exposeren. Kunst en audiologie, verbonden in beelden die spreken zonder geluid. Jan spreekt niet met woorden, maar met pen en papier. Hij schrijft in een klein boekje wat hij wil zeggen. Zo ontstaat contact. Stilte wordt ontmoeting.

Expositie Museum Valkenburg

Expositie Artichoque

Jan groeide op in een tijd waarin audiologie amper bestond. Geen hoortoestellen, geen begeleiding, geen erkenning. En toch vond hij zijn stem - niet via het oor, maar via het doek. Zijn kunst ís zijn taal.

Tijdens de lunch werd ik aangesproken door Corry, de levenspartner van Jan. Ze wees me op een broeder die wat verderop zat en glimlachte:

“We zitten eigenlijk op zijn vaste plek. En weet je… hij heeft vroeger drie boekjes geschreven van Wipneus en Pim.”

Die naam flitste meteen iets in mij open. Dát waren de boekjes waarmee ik als kind leerde lezen op de basisschool.

Ik liep naar hem toe, sprak hem aan en maakte hem een compliment.

“Dank u. Uw woorden zijn voor mij het begin geweest van leren. Ze hebben betekenis gehad.”

Hij keek me aan, licht verrast, maar ook ontroerd.

En daarna zei hij iets dat me raakte:

“Ik voel me tegenwoordig niet meer waardevol. Ik kan geen gesprekken meer volgen. Ik hoor het allemaal niet meer.”

Hij droeg twee hoortoestellen, maar in de drukte van het restaurant hielpen die amper. Terwijl het rumoer toenam, gleed het gesprek weg. De kloof tussen ‘er zijn’ en ‘meedoen’ werd voelbaar.

Toen ik om me heen keek, zag ik het vaker: ouderen, broeders, zusters - alleen aan tafel. De meesten tachtig plus. Grote kans dat gehoorverlies ook hier een stille barrière vormt.

Wie niet goed hoort, haakt af. Gesprekken worden vermoeiend, frustrerend of pijnlijk.

Gehoorverlies is meer dan een fysiek probleem. Het is een sociale scheidslijn. Het maakt stil, maar ook eenzaam.

Toch zag ik ook hoop.

Het personeel van De Beyart is goud waard. Jonge verzorgenden die echt aandachtig aanwezig zijn. Die articuleren, aankijken, tijd nemen waar het kan. Ze hebben zichtbaar oog én oor voor de bewoners.

Maar ik zag ook: ze kunnen niet overal tegelijk zijn.

We hebben meer nodig. Meer bewustzijn. Meer tijd. Meer manieren om het gesprek mogelijk te maken - ook als horen niet meer vanzelf gaat.

Vandaag zag ik wat stilte kan vertellen.

Jan. De broeder. De blik van Corry.

En ik kon iets teruggeven. Een compliment. Een herinnering. Een erkenning van waarde. Want ook als woorden niet langer vanzelf komen, blijft betekenis bestaan.

Echt luisteren begint niet bij het oor. Het begint bij aandacht.

En het is aan ons om te zorgen dat die aandacht blijft klinken - ook in stilte.