De complexiteit van horen: meer dan alleen oren!

Tinnitus, hyperacusis, laagfrequent geluidshinder…

Al deze klachten hebben één ding gemeen: geluid dat iemand ervaart als storend. Het maakt niet uit of dat geluid van buitenaf komt, zoals verkeerslawaai, of van binnenuit, zoals een piep of brom. Waar het om draait, is de last die iemand ervaart. Die last is vaak wat het probleem verergert, omdat mensen het gevoel hebben dat ze er geen controle over hebben. En precies in dat gevoel van machteloosheid ontstaat een vicieuze cirkel: hoe groter de last, hoe moeilijker het wordt om ermee om te gaan.

Maar waar begint die last? Daar is geen eenvoudig antwoord op, want de oorzaken kunnen zeer uiteenlopend zijn. Misschien was het een bezoek aan de huisarts voor het schoonspuiten van de oren, een concert waar de muziek net iets te hard stond, een slapeloze nacht in een stille slaapkamer, of een stressvolle periode. Zelfs een documentaire kan een trigger zijn. Ik denk terug aan de uitzending van Altijd Wat van de AvroTros, waarin een vrouw kreeg vanwege haar tinnitus en hyperacusis haar hele leven op de kop zette, met geen enkele mogelijkheid voor een oplossing. Voor sommigen bracht die uitzending zoveel angst en focus op hun klachten dat de tinnitus ineens een groter probleem werd.

Ik heb deze documentaire zelf meerdere keren teruggekeken. En wat mij raakt, is dat ik deze mevrouw heel graag op ons tinnitusspreekuur had willen zien. Op alle drie de aspecten – gehoor, energiebalans en informatie – zag ik nog mogelijkheden om haar uit die vicieuze cirkel te halen. Het is een zeer complex probleem, dat zeker. Moeilijk om de juiste stappen te maken, maar wel mogelijk. We hebben niet dé oplossing, maar we hebben wel de tools waarmee mensen zélf een oplossing kunnen vinden. Ze kunnen zelf leren hoe ze een andere verhouding tot het geluid kunnen creëren en meer grip kunnen krijgen op hun leven, ondanks het geluid.

Horen is meer dan oren

Wat we vaak vergeten, is hoe complex horen eigenlijk is. Horen draait niet alleen om onze oren. Het is een samenspel van ons brein, onze energie en onze psyche. Om de impact van klachten als tinnitus en hyperacusis te begrijpen, moeten we kijken naar drie belangrijke aspecten:

1. Het gehoor zelf

Wanneer het gehoor minder goed functioneert, vraagt luisteren meer energie. Communiceren op het werk, gesprekken voeren, deelnemen aan het sociale leven – het kost allemaal moeite. Voor veel mensen met gehoorproblemen betekent dit dat ze aan het einde van de dag uitgeput zijn. En juist op die momenten, als de energie op is, kan tinnitus of een extern geluid zich sterker aandienen. Het gevoel dat je nergens meer rust vindt, versterkt de klachten alleen maar.

2. De energiebalans

Denk aan je energie als een glas dat zich gedurende de dag vult met allerlei zaken die energie kosten: stress, werkdruk, geluiden om je heen, maar ook piekeren over de tinnitus of een ander geluid. Hoe meer dit glas zich vult, hoe zwaarder het wordt om balans te vinden. En als het glas vol is, kan zelfs een kleine druppel ervoor zorgen dat het overstroomt. Voor veel mensen is die laatste druppel het geluid dat ze niet kunnen verdragen – of dat nu de piep van tinnitus is of de brom van de waterpomp bij de buren.

De sleutel ligt in het leren herkennen wat dat glas vult, en hoe je voorkomt dat het overstroomt. Dat vraagt om bewustwording, rustmomenten, en het inzicht dat het glas niet steeds voller hoeft te worden.

3. Informatie en inzicht

Goede informatie over tinnitus en hyperacusis is essentieel. Begrijpen hoe deze klachten ontstaan, wat ze in stand houdt en welke mogelijkheden er zijn om ermee om te gaan, kan mensen helpen om de vicieuze cirkel te doorbreken. Maar slechte of negatieve informatie – of een gebrek aan begrip vanuit de omgeving – kan het tegenovergestelde effect hebben.

De impact op het dagelijks leven

Mensen die met deze klachten leven, ervaren vaak onbegrip. Familie en vrienden begrijpen niet altijd hoe vermoeiend het is om constant met geluiden in je hoofd of overgevoeligheid voor externe prikkels te leven. En dan is er nog ons systeem: werkgevers en bedrijfsartsen die vaak te weinig kennis hebben over tinnitus en hyperacusis. Het komt regelmatig voor dat iemand na langdurige uitval terugkeert in een omgeving die niet aangepast is. Of dat er na twee jaar druk wordt uitgeoefend om ontslag te nemen of een andere baan te zoeken. Deze stress versterkt de klachten alleen maar, waardoor het een neerwaartse spiraal wordt.

Hulp vanuit de werkgever en meedenken door bedrijfsartsen of arbeidsdeskundigen zijn essentieel voor een goede afloop. Aanpassingen op de werkvloer, zoals een rustige werkplek of meer flexibiliteit, kunnen het grote verschil maken.

De eerste stap: de juiste hulp vinden

Het vinden van de juiste hulp is een cruciale eerste stap. Organisaties zoals Stichting Hoormij kunnen hierin ondersteunen, net als de website van de Federatie Nederlandse Audiologische Centra (FENAC) via www.fenac.nl.

Mocht het toch lastig zijn om de juiste weg te vinden, neem dan contact op. Samen kunnen we bekijken welke stappen nodig zijn en waar je terecht kunt voor passende hulp.

Geen quick fix, maar maatwerk

Waar ik eerder in m’n blogs sprak over de mens als een machine, is een andere metafoor misschien nog veel beter: de mens als een klok. Een prachtig, verfijnd uurwerk, waarin talloze radertjes samenwerken om de tijd te laten tikken. Als één radertje niet goed functioneert, kan de klok gaan haperen of zelfs stilstaan. Het geluid van tinnitus voelt dan alsof het continu in de achtergrond tikt – een storende secondewijzer die de aandacht opeist.

De kunst is om samen te kijken hoe we die radertjes weer in balans kunnen brengen. Soms is het nodig om een wiel bij te stellen, een veertje wat losser te draaien of een tandje te repareren. Alles werkt samen en beïnvloedt elkaar. Het vraagt geduld en precisie, maar als alle radertjes weer goed functioneren, kan de klok weer in harmonie tikken.

Een behandeling die zich richt op alle drie de genoemde aspecten – gehoor, energiebalans en informatie – biedt de beste kans op succes. Het vraagt een breed perspectief en een aanpak die niet alleen gericht is op de klachten, maar op de mens als geheel.

Conclusie

Tinnitus, hyperacusis en andere gehoorklachten zijn complex en vereisen een brede aanpak. Ze raken niet alleen het gehoor, maar ook iemands energie, psyche en sociale leven. Begrip, goede informatie en een multidisciplinaire aanpak zijn cruciaal om deze klachten op de lange termijn beheersbaar te maken.

Want uiteindelijk gaat het niet alleen om horen. Het gaat om verbinding – met jezelf, je omgeving en het leven dat je wilt leiden.