Het is nauwelijks te bevatten: een banaan, met een stukje ducttape aan de muur geplakt, is vandaag opnieuw wereldnieuws.
Dit controversiële werk, getiteld Comedian van de Italiaanse kunstenaar Maurizio Cattelan, is niet alleen weer in de spotlight gekomen, maar heeft nu ook een koper gevonden die bereid is miljoenen te betalen. Ja, miljoenen voor een banaan!
En dat roept de vraag op: wat maakt dit kunst? Is het de banaan zelf? Het stukje ducttape? Of is het de onvoorstelbare absurditeit van het verhaal erachter?
“Banaan met ducttape aan de muur is geen kunst”
Toen ik enkele jaren geleden over dit onderwerp tweette: “Banaan met ducttape aan de muur is geen kunst. Het kunnen verkopen als kunst en er internationaal het nieuws mee halen, dat is (een) KUNST!” kreeg ik veel reacties. Zelfs een journaliste van NPO Radio 1 belde me op om hierover te praten in het programma Dit is de Dag. Helaas ging het gesprek uiteindelijk niet door omdat er een ‘belangrijker’ onderwerp was die dag. Ironisch, want vandaag lijkt deze banaan met ducttape belangrijker dan ooit – of in ieder geval interessanter voor de media en kunstmarkt.
Het feit dat iemand miljoenen betaalt voor dit werk, laat zien hoe kunst niet alleen over het object gaat, maar vooral over het verhaal, de context en – laten we eerlijk zijn – de naam van de maker.
Een banaan die een discussie op gang brengt
Wat maakt dat Comedian opnieuw zoveel aandacht krijgt? Het antwoord is simpel: het roept discussie op. Zoals de filosoof Immanuel Kant ooit schreef, is kunst datgene wat “de mentale beoefening van sociale communicatie bevordert.” En daar slaagt deze banaan in, of je het nu kunst noemt of niet. Iedereen heeft er een mening over. Het zorgt voor discussie, verontwaardiging, bewondering en hilariteit. Het is een spiegel die ons laat nadenken over wat we waardevol vinden en waarom.
Maar wat steekt, is dat dit soort “kunst” de aandacht wegtrekt van kunstenaars die vanuit passie en vakmanschap werken. Het contrast is schrijnend. Terwijl sommige kunstenaars amper de middelen hebben om verf en doek te kopen, is er een koper die miljoenen betaalt voor een banaan en ducttape.
Het verhaal maakt de kunst
Laten we eerlijk zijn: zonder het verhaal en de naam van Cattelan zou niemand deze banaan opmerken, laat staan kopen. Het werk heeft alleen waarde omdat het gekoppeld is aan een bekende kunstenaar en omdat het provocerend is.
Dit gebeurt voortdurend in de kunstwereld: het verhaal, de reputatie van de kunstenaar en de aandacht van de media bepalen de waarde. Het object zelf wordt secundair. Net zoals Anton Heyboer ooit liet zien in zijn interview met Ivo Niehe: een simpele tekening is niets waard totdat je er je handtekening onder zet. Dan is het ineens tienduizenden waard.
Maurizio Cattelan speelt hier geniaal op in. Hij steekt de draak met de kunstwereld en de absurditeit van de markt. Hij drijft de spot met verzamelaars en hun obsessie met status en exclusiviteit. Maar wie is nu de echte winnaar? Is het de kunstenaar, die een wereldwijde discussie uitlokt? Of de koper, die dit werk omarmt als een statussymbool?
Een pijnlijk contrast
Wat vandaag opnieuw in het nieuws komt, benadrukt een pijnlijk contrast. Terwijl exorbitante bedragen worden neergeteld voor een banaan met tape, knokken talloze kunstenaars om rond te komen. Kunstenaars die hun ziel en zaligheid in hun werk leggen, vaak met een diepere boodschap of een maatschappelijk engagement, krijgen zelden de aandacht die ze verdienen.
Neem Vincent van Gogh, misschien wel het meest schrijnende voorbeeld. Hij verkocht slechts een handvol werken tijdens zijn leven en leefde in armoede. Pas na zijn dood werd hij erkend als een van de grootste kunstenaars aller tijden. Zijn schilderijen brengen nu honderden miljoenen op, maar dat geld komt te laat. Wat had Van Gogh kunnen bereiken als hij die waardering tijdens zijn leven had gekregen? Misschien had zijn droom, een gemeenschap van kunstenaars in het gele huis in Frankrijk, werkelijkheid kunnen worden.
Wat is kunst eigenlijk?
De vraag die Comedian oproept is simpel, maar fundamenteel: wat ís kunst? Is het de techniek, de schoonheid, de emotie die het oproept? Of is het de naam, het verhaal en de discussie die het teweegbrengt? Als we Immanuel Kant mogen geloven, gaat kunst om het bevorderen van sociale communicatie. In dat opzicht is Cattelan zonder twijfel een meester. Zijn werk zet ons aan het denken over de waarde die we aan dingen toekennen en waarom.
Maar kunst is meer dan provocatie. Voor veel kunstenaars is het een manier om te reflecteren op de wereld, emoties vast te leggen en betekenis te creëren. Het is schrijnend dat juist die kunstenaars vaak niet de waardering krijgen die ze verdienen. Hun werk, dat soms jaren van toewijding vraagt, wordt overschaduwd door een banaan met ducttape – een werk dat in enkele seconden gemaakt kan worden.
Tijd voor een revolutie in kunstwaardering
Het nieuws van vandaag onderstreept opnieuw hoe de kunstwereld soms haar essentie lijkt te verliezen. Kunst zou een uiting van creativiteit en emotie moeten zijn, niet een manier om status of financiële speculatie te bevorderen. Misschien is het tijd voor een revolutie in hoe we kunst waarderen.
Laten we aandacht en waardering schenken aan kunstenaars die echt iets toevoegen aan de wereld. Kunstenaars die met hun werk verhalen vertellen, emoties oproepen en maatschappelijke kwesties aankaarten. Want hoewel een banaan met ducttape de headlines haalt, zijn het de kunstenaars met passie, visie en talent die de wereld werkelijk veranderen.
Maar de vraag blijft: wie is nu de echte kunstenaar? Cattelan, die de draak steekt met de absurditeit van de markt? Of de koper, die dit werk serieus neemt en er miljoenen voor neertelt? Misschien is het antwoord wel dat wij allemaal onderdeel zijn van dit spel. Want zolang we hierover blijven praten en schrijven, blijven we de banaan met ducttape waarde geven. En dat, zoals ik eerder tweette, is misschien wel de grootste kunst van allemaal.
Comments